Anakart Chipsetleri ve Özellikleri?

Merhaba arkadaşlar,

Chipset ya da Yonga seti, bilgisayarın anakartı üzerindeki temel ve bütünleşik arabirimleri yöneten ve bunlar arasındaki veri akışını sağlayan bir çeşit işlemcidir. Bilgisayarlarda kullanılan chipset çeşidi, kullanılacak bellek ve mikroişlemci çeşidini de belirler. Günümüzde Intel, VIA, AMD, SiS, ALi, ServerWorks gibi belli başlı üreticilerin chipsetleri bulunmaktadır ve kişisel bilgisayarlarda yoğun olarak Intel, AMD, VIA ve SiS chipsetleri kullanılmaktadır.

Chipset’lerdeki gelişmeler işlemcilerdeki gelişmelere paralel olarak ilerlemektedir. Yeni bir RAM ya da bus geliştirildiği zaman bunu işlemciye aktaracak olan Chipsetler de geliştirilir. Pentium işlemciler için farklı chipset üreticileri mevcuttur. Bunlar Intel, SIS, Opti, Via ve ALi’dir. Bu chipsetler kullanılabilecek işlemci ve anakartın performansını belirler. Günümüzde kullanılan LX, BX, EX, ZX, i810, i820, i815 ve Super Soket 7 tipi anakartların chipsetleri farklı hızdaki işlemcilere destek verirler. LX tipi anakartlar 66 MHz veri yolunu destekler. BX tipi anakartlar ise 100 MHz ve üzeri veriyolunu destekler ve bu amaçla üretilen Pentium II ve Pentium III işlemcileri çalıştırırlar. Chipsetlerin hükmettiği bazı birimler aşağıda belirtilmiştir.

* Hafıza kontrolcüleri
* Gerçek zamanlı saat
* Klavye ve mouse kontrolcüsü
* İkincil cache kontrolcüsü
* DMA kontrolcüsü
* PCI köprüsü
* EIDE kontrolcüsü
 
Tüm bilgi Chipsetin üzerinden geçmek zorundadır. Diğer tüm parçaların CPU ile haberleşmesi chipset sayesinde olur. Chipset tüm bu bilgilere hükmetmek için DMA kontrolcüsü ile Bus kontrolcüsünü kullanır. Madem ki chipsetler bu kadar önemli ve diğer parçalarla nasıl iletişim kuracaklarını bilmeleri gerekli o zaman chipsetlerin sistemin konfigürasyonuna ve işlemcisine göre dizayn edilmesi gerekir. BIOS ve hafıza ile birlikte çalışan chipset tüm bu çalışmanın merkezi olduğu için BIOS ve hafıza üreticilerinin yaptığı yeniliklere ayak uydurmalıdır.

Chipsetler anakartın üzerini kalabalıklaştıracak birçok chipin yerine geçer şu an üretilen chipsetlerin yapımı eskiye nazaran daha fazla zaman almaktadır. Chipsetlerle ilgili bazı terimler şunlardır;
 
AGP – Accelerated Graphics Port (Hızlandırılmış Grafik Portu): AGP; ekran kartlarının yerleştirildiği PCI veri yolu ile birlikte kullanılarak bilgi transferini 66 Mhz hızında ve direkt hafıza erişimiyle düzenli ve hızlı bilgi iletimi için kullanılan bir veri yoludur. AGP; PCI veri yolu ile birlikte kullanılan ve daha hızlı bilgi transferini sağlamak için grafik kartını ana hafızaya bağlayan 66Mhz hızında bir veriyoludur.
 
USB – Universal Serial Bus (Evrensel Seri Veri Yolu): USB; dış cihazlar için geliştirilmiş 12 Mbps hızında çalışan seri veri yoludur.
 
SMP – Symetric Multi-Processing (Simetrik Çoklu İşlem): SMP Sisteme birden fazla işlemci bağlanmasını ve bunların beraber çalışmasını destekleyen bir metoddur.
 
PCI Rev. 2.1 Concurrent PCI: PCI rev 2.1; 430VX, 430HX, 430TX, 440FX ve 440LX chipsetlerinde kullanılan PCI versiyonudur.

INTEL PENTIUM CHIPSETLER

LX Chipset
LX chipsetler 66 MHz veriyoluna sahiptirler ve soket 370 ve slot 1 yapıdaki Celeron ve Pentium II (233-333) işlemcileri desteklemektedir. 3 DIMM slota sahiptirler ve maksimum 768 MB SDRAM desteklemektedirler. Fiyat olarak diğer chipsetlere göre daha da ucuzdur.
 
ZX Chipset
ZX chipset hem 66 MHz hem de 100 MHz veriyolunda çalışmaktadır. Celeron, Pentium II ve Pentium III işlemcileri desteklemektedir. 2 DIMM slotu vardır ve 512 MB SDRAM desteklemektedir. Fiyat olarak LX chipsetten daha pahalı ama BX chipsetten daha ucuzdur.
 
BX Chipset
BX chipset de 66 MHz ve 100 MHz veriyolunu çalışmaktadır. Celeron, Pentium II ve Pentium III işlemcileri desteklemektedir. 4 adet DIMM slot ile 1 GB’a kadar RAM desteği vardır. CAD/CAM gibi resim isleme, database uygulamaları, ses isleme ve 3D oyunlar gibi yüksek performans isteyen uygulamalarda tercih edilmektedir. Önceleri ATA33 standardını destekleyen BX chipsetler artık ATA66 standardını da desteklemektedir.
 
i810 Chipset
i810 chipsetlerde tümleşik görüntü ve ses özelliği mevcuttur. Bu chipsetler aynı zamanda 66 MHz ve 100 MHz veriyolunu desteklemektedir.
 
i810 chipseti diğerlerinden ayıran en büyük özelliklerinden bazıları; direk AGP grafik arabirimi, ATA 66 hard disk standardı, AC 97 ses desteği, STS (Suspend to RAM) ve AMR (Audio Modem Riser) dir. Ayrıca ATA 66 standardını ilk destekleyen chipsettir. STS (Suspend to RAM) özelliği ile çok az elektrik harcayarak çok kısa zamanda bilgisayarın açılmasını sağlamaktadır.
 
i810E Chipset
i810E chipset, i810 chipsetin geliştirilmiş halidir. 66, 100 ve 133 MHz veriyolunu desteklemektedir. Böylece Celeron ve Pentium III/133 MHz işlemcileri desteklemektedir. Ayrıca 133 MHz SDRAM desteği ile grafik işlemlerinde daha iyi performans sağlamaktadır.
 
i815-i815E
i815 chipset, i810E chipsetin devamı niteliğindedir. Ancak bu chipsetin getirmiş olduğu en yeni özellik i815 chip içine yerleştirilmiş grafik arabirimine ek olarak ayrı bir slotta AGP4X grafik desteğinin olmasıdır. Böylece daha iyi grafik için gelişmiş ekran kartı kullanmak isteyen kullanıcılara avantaj sağlanmış oldu.
 
i815E chipseti ise i815 chipseti ve ICH2 bileşeninden oluşmaktadır. İlk etapta I815 yonga ile ICH (I/O Controller Hub) adı verilen I82801AA yongası beraber kullanıldı. I/O Giris Çıkış arabirimi, PCI, Harddisk, USB, gibi arabirimleri kontrol eden ICH (I82801AA) yonga, harddisklerde ATA66 yi desteklerken AMR gibi yeni bir teknolojiyi de beraberinde getirdi.
 
Teknolojideki hızlı ilerleyiş harddiskte de ATA100 standardı ile görüldü ve AMR arabiriminin beklenen sonucu gösterememesi nedeniyle yeni arabirimler üzerinde çalışıldı. ICH 2 (I82801BA) yongası ile beraber bir kaç değişiklik yapıldı ve disklerde ATA100 desteği ve CNR (Communication Network Riser) denilen yeni bir teknoloji sunuldu. CNR ile Ethernet, USB, Ses gibi bileşenleri destekleyen kartların üretilmesi planlandı. Ayrıca 2 olan USB desteği ayrı bir yongaya gerek kalmadan 4 e çıktı. Bu farklılığı belirtmek için ise I815+ICH2 bileşenine kısaca I815E adi verildi.
 
i820 Chipset
i820 chipset’i 100 ve 133 MHz sistem bus hızında çalışan işlemciler için üretilmiş bir chipsettir. MCH (Memory Controller Hub), ICH (I/O Controller Hub) ve FWH (Firmware Hub) olmak üzere üç ana bileşenden oluşmaktadır. i820 chipseti özellikle 400 MHz’e kadar saat hızında çalışabilen RDRAM (Rambus DRAM ) için geliştirilmiştir. RDRAM , SDRAM ‘den çok daha yüksek frekanslarda çalışabilmektedir.  Intel 820’yi DIMM RAM’ler ile uyumlu hale getirebilmek için MCH içerisinde MTH (Memory Translator Hub) bulunmaktadır.
 
i840 Chipset
Bu chipsetin i820 chipsete ek olarak getirmiş olduğu en önemli yenilikler 3 grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi, anakartı İş ortamlarında güçlü bir platform olarak Workstation yada giriş seviyesi server olarak kullanılmasını sağlayacak çift Pentium III işlemci desteği. i840 sadece 133MHz veriyolu desteği sağlamakta bu nedenle 133MHz de çalışan Pentium III işlemciler ile maximum performans sağlanabilmektedir.
 
İkinci önemli özelliği ise tek kanalda RDRAM band genişliği en çok 1.6GB verebilirken bu chipset ile iki kanal RDRAM desteği geldiği için en çok 3.2GB lik bellek band genişliği sağlanmaktadır. Bu şekilde grafik ve resim isleme programları olan CAD/CAM, AutoCAD gibi yazılımlar ile uğraşan kullanıcılar için daha canlı, hızlı ve net görüntüler sunulmaktadır.
 
Üçüncü yenilik ise anakart üzerinde Intel i82806 kullanıldığında mevcut 32bitlik PCI yuvalarına ek olarak 64bitlik PCI yuva desteği gelmekte ve iki yonga arasındaki band genişliği ise 533MB/s olmaktadır. Bu yuvalarda daha çok yüksek band genişliği isteyen Gigabit Ethernet, Fiber Channel yada SCSI kartlar kullanılabilmektedir. Beşinci jenerasyon işlemciler için üretilen Intel chipsetlerden bahsetmek gerekirse bunların sayısı tahmin edilenden fazladır ve karışıklığa neden olabilir.
 
430LX, “Mercury”
430LX eski 60-66 Mhz lik Pentium işlemciler tarafından desteklenen bir chipsettir.  PCI ve 128Mb sistem hafızasını desteklemesine rağmen EDO ramı desteklemeyen 430LX zayıf bir mimariye sahipti ve Intel; Soket 5 anakartlarda kullanılan 75-100 mhz lik modelini çıkarttıktan sonra unutuldu.
 
430NX, “Neptune”
430NX, 75-133Mhz arası çalışan işlemcileri destekler. 430NX, LX chipsetinin birkaç özelliğinin değiştirilmesiyle elde edilmiştir. LX den farklı olarak çift işlemciyi ve 512 Mb ram belleği destekleyen chipsetin asıl kullanım amacı zamanının hızlı chiplerine yardımcı olmaktı.
 
430FX, “Triton”
Bu chipset Triton serisinin başlangıç chipsetidir. Günümüzde kullanılmayan 430FX Intel’in chipset dünyasında ismini duyurmasını sağlamıştır. 430FX EDO ram, pipeline burst cache ve PCI 2.0 teknolojilerini desteklediği için daha iyi bir performans sağlamış ve NX in önüne geçmiştir. Garip olan ise FX in 128 Mb ram’e kadar destek vermesi ve NX chipsetinde olan çift işlemci desteğinin bu chipsette bulunmamasıdır. 430FX şu anda kullanılmamaktadır ve ancak eski anakartların üzerinde bulunabilir.